شعرخوانی شکوه چشمان تو درس یازدهم فارسی دوازدهم
درک و دریافت شعرخوانی شکوه چشمان تو ، معنی شعر صفحه 69 فارسی دوازدهم
شعرخوانی شکوه چشمان تو درس یازدهم فارسی دوازدهم
مواردی که در درسنامه شعرخوانی ، شکوه چشمان تو از فارسی دوازدهم مورد بررسی قرارمیگیرد:
-
معنی شعر صفحه 96 فارسی دوازدهم ، شکوه چشمان تو
-
درک و دریافت شکوه چشمان تو
-
متن شعر شکوه چشمان تو
درس نامه ها و آزمون های آنلاین مربوط به درس یازدهم فارسی دوازدهم
شعرخوانی
شکوه چشمان تو
۱- آه، این، سِر بریدهٔ ماه است در پگاه؟
یا نه! سِر بریدهٔ خورشیدِ شامگاه؟
معنی: آیا این شهید سربریده همچون ماهی است که در پگاه طلوع کرده است؟ (شاعر تصویر هلال ماه را به سربریدگی آن تعبیر می کند.) خورشید سربریده است به هنگام غروب؟ (به احتمال، شاعر، هلال ماه را با پیکر بی سِر شهید مطابقت می دهد)؛ یا نه، خورشید است به هنگام غروب. (خورشید، به هنگام غروب خونین و سرخ رنگ است، چنانکه شهید.)
قلمرو زبانی: پگاه: صبح زود / آه: شبه جمله، صوت / لحن: پرسشی
قلمرو ادبی: تشبیه در هر دو مصراع: این سر بریده شهید مانند سر بریده خورشید و ماه است / تضاد: پگاه و شامگاه/ بیت تجاهل العارف دارد. / سر ماه و سِر خورشید: اضافهٔ استعاری و تشخیص/ تناسب: ماه، خورشید / واژه آرایی: سر، بریده / قالب: غزل / وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (رشته انسانی)
۲- خورشید، بی حفاظ نشسته به روی خاک؟
یا ماه بی ملاحظه افتاده بین راه؟
معنی: پیکر شهید، گویی خورشید است که بعینه روی خاک قرار گرفته است. یا ماه است که بی آنکه ملاحظهٔ زیباییِ خود را بکند، خود را آشکار ساخته است.
قلمرو زبانی: بی حفاظ: بدون حصار و نرده، آنچه اطراف آن را حصار نگرفته باشند. / لحن: پرسشی، توصیفی و روایی
قلمرو ادبی: خورشید، ماه: استعاره از شهید / بی ملاحظه ماه زیباست و بی ملاحظگی در مورد زیبارو یعنی زیبایی خود را آشکارا در معرض دید قرار دادن.
هر که داد او حسن خود را در مزاد / صد قضای بد سوی او رو نهاد مولوی
۳- ماه آمده به دیدن خورشید، صبح زود
خورشید رفته است سر شب سراغ ماه
بازگردانی: بامداد ماه به دیدن شهید آمده است یا سر شب خورشید به سراغ شهید رفته است؟
قلمرو زبانی: صبح زود، احتمالا اشاره به زمان شهادت شهید دارد که صبح بوده است. / لحن: پرسشی، توصیفی و روایی
قلمرو ادبی: جانبخشی / واژه آرایی: ماه، خورشید / تضاد: صبح، شب؛ آمده، رفته / خورشید نخست: استعاره از سر شهید / ماه دوم: استعاره از سر شهید / تجاهل العارف
۴- حُسنِ شهادت از همه حُسنی فراتر است
ای محسنِ شهید من، ای حُسنِ بی گناه
بازگردانی: ، ای محسنِ شهید، ای شهید زیبای بی گناه من، زیباییِ شهادت از همهٔ زیبایی‌ها فراتر و ارجمندتر است.
قلمرو زبانی: حسن: زیبایی / فراتر: برتر / لحن: تعلیمی و منادایی
قلمرو ادبی: واژه آرایی: حسن / حسن، محسن: جناس، اشتقاق / واج آرایی: ن
۵- ترسم تو را ببیند و شرمندگی کِشد
یوسف، بگو که هیچ نیاید برون ز چاه
بازگردانی: یوسف که خود در زیبایی مثل است، می ترسم با جلوه گری زیباییِ تو، از زیباییِ خویش شرمنده شود؛ پس ای یوسف، خود را آشکار نکن.
قلمرو زبانی: لحن: تغزلی و عاشقانه
قلمرو ادبی: تلمیح به داستان حضرت یوسف / می ترسم: ایهام (۱- یقین دارم.۲- واهمه دارم) / اغراق
۶- شاهد نیاز نیست که در محضر آورند
در دادگاه عشق رگ گردنت گواه
معنی: نیازی به حضور شاهد و گواه نیست؛ زیرا در دادگاه عشق، رگِ گردنِ تو، خود گواهی خواهد داد که در راه عشق شهید شده ای.
قلمرو زبانی: شاهد: گواه / محضر: محل حضور، دفترخانه، اینجا به معنای دادگاه / لحن: تغزلی و عاشقانه
قلمرو ادبی: دادگاه عشق: اضافهٔ تشبیهی / واج آرایی «گ»
۷- دارد اسارت تو به زینب اشارتی
از اشتیاق کیست که چشمت کشیده راه؟
بازگردانی: اسارت تو، ما را به یاد اسارت حضرت زینب می اندازد. از اشتیاق چه کسی چشمت به راه دوخته شده است؟
قلمرو زبانی: اسارت: اسیر شدن / لحن: تغزّلی و عاشقانه
قلمرو ادبی: اسارت، اشارت: جناس ناهمسان اختلافی/ چشمت کشیده راه: ترکیب کنایی است؛ یعنی به راه چشم دوخته شده است؛ به راه می نگری و منتظر هستی./ بیت، تلمیح دارد به واقعهٔ عاشورا و اسارت حضرت زینب / واج آرایی: ش
۸- از دوردست می رسد آیا کدام پیک؟
ای مسلم شرف، به کجا می کنی نگاه؟
معنی: آیا پیکی از دوردست‌ها نزدیک می شود که ای شهید، تو به آن سو نگاه افکنده ای.
قلمرو زبانی: آیا کدام: لغزش نگارشی / مسلم: مسلمان، پیرو دین اسلام، منظور مسلم بن عقیل است / پیک: نامه بر، فرستاده / لحن: تغزلی و عاشقانه / شرف: بزرگواری، حرمت و اعتباری که از رعایت کردن ارزش های اخلاقی به وجود می آید.
قلمرو ادبی: به قرینهٔ پیک و مسلم بیت تلمیح دارد به ماجرای مسلم بن عقیل پیک امام حسین به سوی کوفیان / مسلم: ایهام (مسلمان، مسلم بن عقیل) / استعاره: شهید با نام مسلم بن عقیل مورد خطاب واقع شده است.
۹- لبریز زندگی است نفس‌های آخرت
آورده مرگ گرم به آغوش تو پناه
معنی: نفس‌های آخر تو، نشانه مرگ تو و پایان کار تو نیست؛ بلکه امید زندگی است، برای همین است که مرگ به تو پناه آورده است تا پایان کارش نباشد و از شهادت تو، زندگی بیابد.
قلمرو ادبی: لبریز زندگی است نفس‌های آخرت: متناقض نما (پارادوکس) / مرگ … آورده: استعاره، جانبخشی / تضاد: مرگ، زندگی / لحن: تغزلی و عاشقانه / گرم: با شور و نشاط / مرگ گرم …: حس آمیزی، متناقض نما /
۱۰- یک کربلا شکوه به چشمت نهفته است / ای روضهٔ مجسّمِ گودال قتلگاه
معنی: شاعر شکوه رویداد کربلا را در شهادت شهید حججی می بیند و می گوید: تو زنده کنندهٔ شکوه کربلایی. تو تجسّم بخش گودالی هستی که سر مبارک امام حسین در آن قرار داشت. ( پیکرت، گویی روضه خوانی است که واقعه گودال قتلگاه را به تصویر می کشد.)
قلمرو زبانی: روضه: باغ، سوگواری برای امام حسین / مجسّم: تجسم یافته / لحن: تغزلی و عاشقانه
قلمرو ادبی: بیت تلمیح دارد به واقعهٔ عاشورا و گودال قتلگاه که پیکر مطهّر امام حسین در آن افتاد و در آنجا به شهادت رسید. نیز با توجه به قرینهٔ روضه اشاره ای دارد به روضه خوانی در سوگ حضرت. / یک کربلا: کنایه از بسیار / روضه … : استعاره از شهید / تناسب: کربلا، گودال، قتلگاه / روضه: ذکر مصیبت و نوحه سرایی، آنچه در مراسم سوگواری اهل بیت پیغمبر و به ویژه در مراسم سوگواری امام حسین خوانده می شود.
مرتضی امیری اسفندقه
