کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم: رستم و اشکبوس
جواب کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم: رستم و اشکبوس 💎 جواب قلمروهای زبانی، ادبی و فکری درس دوازدهم رستم و اشکبوس فارسی دهم 🎁
کارگاه متن پژوهی درس دوازدهم فارسی دهم: رستم و اشکبوس
🏷قلمرو زبانی
۱ بیت زیر را پس از مرتب سازی اجزای کلام، به نثر ساده برگردانید.
بشد تیز، رهّام با خود و گبر / همی گرد رزم اندر آمد به ابر
پاسخ:
مرتب ساخته: رهّام تیز با خود و گبر بشد. گرد رزم به ابر همی اندر آمد.
معنی: رهّام به تندی با کلاهخود و زره رفت. گرد و خاک جنگ به خاطر شدت جنگ به ابر می‌رسید.
۲ وقتی می‌گوییم «بهار» به یاد چه چیزهایی می‌افتید؟
درخت، گل، شکوفه، جوانه، شکفتن و… از چیزهایی هستند که به ذهن می‌رسند و به صورت یک مجموعه یا شبکه با هم می‌آیند؛ به این گونه شبکه‌ها یا مجموعه‌ها «شبکه معنایی» می‌گویند.
اکنون معنای هر واژه را بنویسید؛ آنگاه با انتخاب کلماتی دیگر از متن درس برای هر واژه، شبکه معنایی بسازید.
گرز:
معنا: چماق، عمود، کوپال، گرزه
شبکه معنایی: شمشیر؛ تیروکمان؛ تبر؛ نیزه
کیوان:
معنا: ستاره زحل
شبکه معنایی: ماه؛ خورشید؛ ستاره؛ آسمان
۳ در تاریخ گذشته زبان فارسی، گاهی یک «متمّم» همراه با دو حرف اضافه به کار می‌رفت؛
مانند:
به جمشید بر، تیره گون گشت روز / همی‌کاست زو، فرّ گیتی فروز (فردوسی)
■ در این درس، نمونه دیگری برای این گونه کاربرد متمّم پیدا کنید.
پاسخ:
به رستم بر آنگــــه ببارید تیر / تهمتن بدو گفت بر خیره خیر
۴ گاهی در برخی واژگان مصوّت «ا» به مصوّت «ی» تبدیل می‌شود؛
مانند:
■ رکاب ← رکیب
■ جهاز ← جهیز
به این شکل‌های تغییر یافته، کلمات «مُمال» گفته می‌شود.
■ چند نمونه «ممال» در متن درس بیابید و بنویسید.
پاسخ:
سلیح: افزار جنگی، ممال سلاح/ مزیح: شوخی، ممال مزاح //// اسلامی← اسلیمی؛ کتاب← کتیب
🏷قلمرو ادبی
۱ مفهوم کنایی هریک از عبارت‌های زیر را بنویسید.
■ عنان را گران کردن: کنایه از نگه داشتن اسب
■ سر هم نبرد به گرد آوردن: کنایه از شدت رزم
۲ یکی از آداب حماسه، رجزخوانی پهلوانان دو سپاه است. کدام ابیات درس، نمونه‌هایی از این رجزخوانی هستند؟
پاسخ: ابیات هجدهم تا بیست و پنجم این مفهوم را میرساند.
۳ هرگاه در بیان ویژگی و صفت چیزی، زیاده روی و بزر گنمایی شود، در زبان ادبی به این کار «اغراق» می‌گویند. این آرایه در متن‌های حماسی کاربرد فراوان دارد؛ مانند:
شود کوه آهن چو دریای آب / اگر بشنود نام افراسیاب (فردوسی)
■ از متن درس، دو نمونه از کاربرد «اغراق» را بیابید و آن را توضیح دهید.
پاسخ:
نماند ایچ با روی خورشید رنگ / به جوش آمده خاک بر کوه و سنگ (اینکه خورشید رنگش از ترس پرید اغراق دارد)
بزد بر بر و ســینه اشکبوس / سپهر آن زمان دست او داد بوس (اینکه آسمان به خاطر ضرب شست رستم، دست رستم را بوسید اغراق دارد)
۴ در کدام ابیات، لحن بیان شاعر، طنزآمیز است؟
پاسخ:
مرا مادرم نام مرگ تو کرد / زمانه مرا پتک ترگ تو کرد
بخندید رستم به آواز گفت / که بنشین به پیش گران مایه جفت
🏷قلمرو فکری
۱ چرا رستم از رهّام برآشفت؟
پاسخ: زیرا رهام از میدان جنگ گریخت.
۲ به نظر شما چرا رستم پیاده به نبرد، روی آورد؟
پاسخ: زیرا رستم تازه از راه رسیده بود و اسبش خسته بود.
۳ بر پایه این درس، چند ویژگی برتر رستم را بنویسید.
پاسخ: میهن دوستی؛ دلاوری؛ نیرومندی؛ آشنایی با روش و تکنیک های رزم
۴ از دید جنبه‌های فکری و شخصیتی چه ویژگی‌هایی در کلام فردوسی هست که ما ایرانیان بدان می‌بالیم؟
پاسخ: میهن دوستی، تقویت روحیه قهرمانی و دلاوری، شیوایی سخن، ستایش آزادگی، پاسداشت زبان پارسی
