کارگاه متن پژوهی درس دهم فارسی دهم: دریادلان صف شکن
جواب کارگاه متن پژوهی درس دهم فارسی دهم: دریادلان صف شکن 💎 جواب قلمرو های زبانی ، ادبی و فکری درس دهم صفحه 79 فارسی دهم 🎁
کارگاه متن پژوهی درس دهم فارسی دهم: دریادلان صف شکن
🏷قلمرو زبانی
۱ پنج گروه کلمه مهمّ املایی از متن درس بیابید و بنویسید.
پاسخ:
شعر و نثر/ زائران کربلا / خطوط مقدّم / بی تکلّف و متواضع / رُعب و وحشت / دعای فَرَج و توسّل / زهرای مرضیّه / نِسیان و غفلت / مظهر فقرِ مخلوق / غَنایِ خالق
۲ مترادف واژه‌های زیر را از متن درس بیابید.
■ فراموشی ⬅ نسیان
■ بی ریا و صمیمی ⬅ بی تکلف
۳ به جمله‌های زیر توجّه کنید.
الف) خطوط دفاعی دشمن یکسره فروریخت. (جمله ساده)
ب) آنها تاریخ آینده بشریت را می سازند و آینده بشریت، آینده الهی است.
پ) اینها دریادلان صف شکنی هستند که دل شیطان را از رُعب و وحشت می لرزانند. (جمله مرکب)
به جمله «الف» که یک فعل دارد «ساده» می گویند.
در نمونه دوم، دو جمله به کمک حرف پیوند «و» در کنار هم قرار گرفته اند؛ مهمترین و پرکاربردترین پیوند هم پایه ساز در زبان فارسی است؛ بدین معنا که اگر میان دو جمله بیاید، آنها را در یک ویژگی هم پایه می سازد؛ مثل کارکرد آن در نمونه «ب» همان طور که می بینید «و» دو جمله ساده را به هم پیوند داده و آنها را از نظر مستقل بودن هم پایه قرار داده است.
پیوندهای هم پایه ساز عبارت اند از: «و، امّا، ولی، یا،...»
جمله «پ» شامل دو جمله است که از نظر معنایی به یکدیگر وابسته اند؛ به طوری که یکی از جمله‌ها بدون دیگری ناقص است؛ به همین دلیل جمله «پ» را جمله «مرکب» می نامیم.
حرف «که» پیوند وابسته ساز است و جمله دوم را به جمله وابسته تبدیل کرده است.
جمله مرکّب، معمولاً از یک جمله پایه (هسته) و یک یا چند جمله پیرو (وابسته) تشکیل می شود. بخشی که پیوند وابسته ساز ندارد «پایه» است.
پیوندهای وابسته ساز عبارت اند از: «که، تا، چون، اگر، زیرا، به طوری که، هنگامی که و …»
جمله «پ» را از این دید بررسی می کنیم:
جمله پایه یا هسته: اینها دریادلان صف شکنی هستند
جمله پیرو یا وابسته: که [پیوند وابسته ساز] دل شیطان را از رعب یا وحشت می لرزانند.
■ حال از متن درس برای هریک از انواع جمله، نمونه ای بیابید و بنویسید.
پاسخ:
تاریخ، مشیت باری تعالی است که از طریق انسان‌ها به انجام می‌رسد. (جمله مرکب)
بعضی دیگر از بچه‌ها گوشۀ خلوتی یافته اند و گذشتۀ خویش را با وسواس یک قاضی می‌کاوند. (جمله ساده)
🏷قلمرو ادبی
۱ هر قسمت مشخّص شده، دربردارنده کدام آرایه ادبی است؟
حسرت نبرم به خواب آن مرداب / کآرام درون دشت شب خفته است
پاسخ: خواب مرداب: جانبخشی؛ اضافه استعاری / مرداب خفته: جانبخشی / دشت شب: اضافه تشبیهی / شب: نماد نادانی و ستم
۲ در عبارت زیر، ارکان هر تشبیه را مشخص کنید.
«آفتاب فتح در آسمان سینه مؤمنین درخششی عجیب دارد.»
پاسخ: آفتاب فتح← فتح: مشبه؛ آفتاب: مشبه به / آسمان سینه مؤمنین ← سینه مؤمنین: مشبه؛ آسمان: مشبه به
🏷قلمرو فکری:
۱ نویسنده در کدام جمله، از مفهوم آیه «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» بهره گرفته است؟
پاسخ: در معرکه قلوب مجاهدان خدا، آرامشی که حاصل ایمان است حکومت دارد.
۲ درباره ارتباط محتوایی متن دریادلان صف شکن و این سروده شفیعی کدکنی توضیح دهید.
حسرت نبرم به خواب آن مرداب / کآرام درون دشت شب خفته است
پاسخ:
قلمرو زبانی: مرداب: پیر / خفتن: خوابیدن (بن ماضی: خفت، بن مضارع: خسب) / قلمرو ادبی: خواب مرداب: جانبخشی؛ اضافه استعاری / مرداب خفته: جانبخشی / دشت شب: اضافه تشبیهی / شب: نماد نادانی و ستم
معنی: من به خواب آن مردابی که آرام درون دشت شب خوابیده است غبطه نمی خورم.
پیام: بیزاری از رکود و دلمردگی
دریایم و نیست باکــم از طوفان / دریا همه عمر خوابش آشفته است
پاسخ:
قلمرو زبانی: باک: ترس / آشفته: پریشان / جابجایی ضمیر: باکم نیست (مرا باکی نیست) / قلمرو ادبی: دریایم: تشبیه / طوفان: استعاره از گرفتاری ها / دریا خوابش آشفته است: جانبخشی / تناسب: دریا؛ طوفان / واژه آرایی: دریا
معنی: من همانند دریا هستم و ترسی از طوفان و سختی های زندگی ندارم؛ زیرا دریا همواره مواج و پرتلاطم است..
پیام: نترسیدن از سختی ها و مشکلات
– رزمندگان دریادل اند؛ از دلمردگی و دلخفتگی بیزارند و به پذیره مرگ و شهادت می روند.
۳ چرا نویسنده معتقد است که «همه تاریخ اینجا (جبهه) حاضر است؛ بَدر و حُنین و عاشورا اینجاست.»؟
پاسخ: زیرا رزمندگان ایرانی به درستی همان کاری را انجام می دهند که جهادگران صدر اسلام انجام می دادند.
