کارگاه متن پژوهی درس یازدهم فارسی دهم: خاک آزادگان
جواب کارگاه متن پژوهی درس یازدهم فارسی دهم: خاک آزادگان 💎 جواب قلمرو های زبانی،ادبی و فکری درس یازدهم خاک آزادگان فارسی دهم 🎁
کارگاه متن پژوهی درس یازدهم فارسی دهم: خاک آزادگان
🏷قلمرو زبانی
۱ برای واژه «افسرده» دو معادل معنایی بنویسید.
- پاسخ: غمگین؛ پژمرده؛
۲ بیت زیر را بر اساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی مرتب کنید؛ سپس اجزای هر جمله بیت را در جدول قرار دهید.
من ایرانیم آرمانم شهادت / تجلّی هستی است جان کندن من
پاسخ:
- من ایرانیم. آرمانم شهادت است. جان کندن من آشکار شدن هستی است.
| نهاد | گزاره |
|---|---|
| من | ایرانیم |
| آرمانم | شهادت است |
| آرمانم | آشکار شدن هستی است |
🏷قلمرو ادبی
۱ این سروده را از نظر قالب و مضمون با شعر «مهر و وفا» مقایسه کنید.
پاسخ: قالب هر دو شعر غزل است. / درون مایه: شعر «مهر و وفا» عاشقانه است و این سروده ای میهنی.
۲ در شعری که خواندید، واژه‌های «خاک» و «شعله» در کدام مفهوم مجازی به کار رفته اند؟
پاسخ: «خاک» مجاز از سرزمین و میهن است و «شعله» مجاز از عشق به میهن.
۳ در سال‌های پیش با اجزای جمله (نهاد، مفعول، متمّم، مسند و فعل) و جایگاه هر یک از آنها در جمله آشنا شدیم. گاهی اجزای کلام، برای تأثیر بیشتر سخن در زبان ادبی، بنابر تشخیص شاعر یا نویسنده جا به جا می‌شود؛ مانند مصراع «گلِ صبر، می‌پرورد دامن من»، که مفعول و فعل بر نهاد، مقدّم شده است تا شیوایی و رسایی کلام بیشتر شود؛
به این گونه بیان، «شیوه بلاغی» می‌گویند.
این شیوه در مقابل شیوه عادی قرار می‌گیرد. در شیوه عادی، اصل بر این است که نهاد همه جمله‌ها در ابتدا و فعل در پایان قرار گیرد و سایر اجزای جمله، مانند متمّم، مفعول و مسند در جایگاه معمول خود طبق زبان معیار واقع شوند.
■ نمونه ای از کاربرد شیوه بلاغی را در متن درس بیابید و آن را توضیح دهید.
پاسخ:
در بیت «کنون رود خلق است، دریای جوشان / همه خوشه خشم شد خرمن من» اجزای جمله جابه جا شده است؛ ازین رو نمونه ای از کاربرد شیوه بلاغی است. اگر این بیت را به شیوه عادی تبدیل کنیم این عبارت به دست می‌آید: کنون رود خلق دریای جوشان است. خرمن من همه خوشه خشم شد.
🏷قلمرو فکری:
۱ در کدام بیت، بر مفهوم «یگانه پرستی» تأکید شده است؟
پاسخ: جز از جام توحید هرگز ننوشم / زنی گر به تیغ ستم گردن من
۲ مضمون بیت‌های دوم و سوم را با سروده زیر مقایسه کنید.
تا زَبَر خاکی ای درخت تنومند / مگسل از این آب و خاک ریشه پیوند (ادیب الممالک فراهانی)
پاسخ:
زَبَر خاک بودن: کنایه از زنده بودن / درخت: استعاره از شهروند
معنی: ای درخت تنومند(ای ایرانی) تا زمانی که زنده ای پیوندت را از خاک و سرزمینت نبر.
درون مایه بیت‌های دوم و سوم همچنین بیت صورت سوال اشاره به این مضمون دارد که نباید عشق به میهن و سرزمین خود را از دست بدهیم.
۳ در کدام بیت، به مفهوم آیه شریفه «وَلا تَحسَبَنَّ الَّذینَ قُتِلوا فی سَبیلِ اللَّهِ أَمواتًا بَل أَحیاءٌ عِندَ رَبِّهِم یرزَقونَ» (سوره آل عمران، آیه ۱۶۹) اشاره شده است؟
معنی آیه شریفه: هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند! بلکه ایشان زنده‌اند، و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند.
من ایرانی ام آرمانم شهادت / تجلی هستی است جان کندن من
