کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی دوازدهم،شکر نعمت
جواب کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی دوازدهم 🔷 جواب قلمرو های زبانی ، ادبی و فکری درس اول نیکی فارسی دوازدهم
کارگاه متن پژوهی درس اول فارسی دوازدهم،شکر نعمت
کارگاه متن پژوهی
درس اول فارسی دوازدهم ، شکر نعمت
قلمرو زبانی
1- جدول زیر را به کمک متن درس کامل کنید.
| معنا | واژه معادل |
| دارای نشان پیامبری | وسیم |
| شادی بخش | مفرّح |
| به خدای تعالی بازگشتن | انابت |
| قطع کردن مقرّری | بریدن وظیفه |
۲- سه واژه در متن درس بیابید که هم آوای آنها در زبان فارسی وجود دارد.
- قربت: نزدیکی؛ غربت: دوری
- حیات: زندگی؛ حیاط: صحن خانه
- منسوب: نسبت داده شده؛ منصوب: به کاری گماشته شده
۳- از متن درس برای کاربرد هر یک از حروف زیر سه واژه مهم املایی بیابید و بنویسید.
- ح (حلیه، تحفه، مفرّح)
- ق (قربت، مستغرق، باسق)
- ع (عُصاره، عاکفان، معاملت)
۴- در کدام قسمت از متن درس " جهش ضمیر " دیده میشود؟
بوی گلم چنان مست کرد که دامنم از دست برفت!
ضمیر پیوسته «-َم» در «گلم» مفعول است. (بوی گل مرا چنان مست کرد.)
ضمیر پیوسته «-َم» در عبارت «دامنم از دست برفت» نقش مضاف الیه دارد. (دامن از دستم برفت)
۵- به عبارت های زیر توجه کنید.
- الف) همنشین نیک بهتر از تنهایی است و تنهایی بهتر از همنشین بد.
- ب) آرزو گفت: «از نمایشگاه کتاب چه خبر؟»
-
در عبارت «الف» فعل جمله دوم ذکر نشده است؛ اما خواننده یا شنونده از فعل جمله اول می تواند به فعل جمله دوم یعنی «است» پی ببرد. در این جمله حذف فعل به «قرینه لفظی» صورت گرفته است.
در عبارت «ب» جای فعل «داری» در جمله دوم خالی است؛ اما هیچ نشانه ای در ظاهر جمله شنونده را به وجود «فعل» راهنمایی نمی کند، تنها از مفهوم عبارت می توان دریافت که فعل «داری» از جمله دوم حذف شده است؛ در این جمله حذف به «قرینه معنوی» صورت گرفته است.
هر یک از اجزای کلام در صورت وجود قرینه می‌تواند حذف شود. اگر حذف به دلیل تکرار و برای پرهیز از تکرار صورت گیرد آن را حذف به «قرینه لفظی» گویند؛ اما اگر خواننده یا شنونده از مفهوم سخن به بخش حذف شده پی ببرد، «حذف به قرینه معنوی» است.
◙ در متن درس نمونه ای برای کاربرد هر یک از انواع حذف بیابید.
- حذف فعل «است» به قرینه لفظی: منت خدای را عزّ و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. (در شکرش مزید نعمت است.)
- حذف فعل «است» به قرینه معنوی: بنده همان به که ز تقصیر خویش / عذر به درگاه خدای آورد(بنده همان بهتر است)
قلمرو ادبی
۱- واژه های مشخص شده نماد چه مفاهیمی هستند؟
ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز / کان سوخته را جان شد و آواز نیامد
- مرغ سحر: نماد عاشق دروغین؛ زیرا فقط سخن می گوید و لاف می زند.
- پروانه: نماد عاشق راستین؛ زیرا جان خود را برای رسیدن به شمع می فشاند.
۲- با توجه به عبارت زیر به پرسش ها پاسخ دهید.
- باران رحمت بی حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی دریغش همه جا کشیده.
- فراش باد صبا را گفته تا فرش زمردین بگسترد و دایه ابر بهاری را فرموده تا بنات نبات در مهد زمین بپرورد.
- الف) آرایه های مشترک دو عبارت را بنویسید.
- ب) قسمت مشخص شده بیانگر کدام آرایه ادبی است؟
پاسخ:
الف:
- سجع: رسیده و کشیده؛ بگسترد و بپرورد
- تشبیه: باران رحمت؛ خوان نعمت؛ فراش باد صبا؛ دایه ابر بهاری؛ بنات نبات؛ مهد زمین
ب: استعاره از گیاهان است.
قلمرو فکری:
۱- معنی و مفهوم عبارت های زیر را به نثر روان بنویسید.
■ عاکفان کعبه جلالش به تقصیر عبادت معترف که: ماعبدناک حق عبادتک.
- اعتکاف کنندگان در کعبه بزرگی اش اعتراف دارند که در عبادت او کوتاهی کرده اند و می‌گویند که: حق بندگی تو را به جا نیاورده ایم. (پیام: ناتوانی مردم در شکرگزاری از خدا)
■ یکی از صاحبدلان سر به جیب مراقبت فروبرده بود و در بحر مکاشفت مستغرق شده.
- یکی از عارفان که در حال مراقبت بود و در کشف حقایق عرفانی غرق شده بود، (پیام: مراقبه و کشف حقایق عرفانی)
۲- مفهوم کلی مصراع های مشخص شده را بنویسید.
■ ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند / تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری
- پیام: غافل نبودن از یاد خدا
■ چه غم دیوار امّت را که دارد چون تو پشتیبان / چه باک از موج بحر آن را که باشد نوح کشتیبان
■ گر کسی وصف او ز من پرسد / بیدل از بی نشان چه گوید باز
۳- از کدام سطر درس مفهوم بیت زیر قابل استنباط است؟
هیچ نقاشت نمی بیند که نقشی برکشد / وان که دید از حیرتش کلک از بنان افکنده ای (سعدی)
